Üç kümbetler dense de bir tane de tipi kare olduğu için mescit olduğu da düşünülen ama tabelasında ve bence yapım mantığında da kümbet olan bir dördüncü kümbeti de barındırdığı için 4 kümbetler denmesi gereken çok kıymetli tarihi eserlerdir. Yani tarihi eser de olsan tipe bakıyorlar arkadaş tabelaya göre 4 kümbet var ama 3 Kümbetler deyip ufaklığı dikkate almamışlar:( En büyük olan 11. Yüzyılda inşa edilmiş ve Emir Saltuk'a ait olduğu düşünülüyor evet kitabesi olmadığı için tahmini olarak öyle söylenegelmiş. Diğer 2 büyük ve fasulyeden olan kümbet içinse hiç kasmamışlar doğrudan anonim kümbet demişler. 1956 da restorasyondan geçen bu eserleri görmeden Erzurumdan dönmeyin. İşlemeleri taş kesmeleri geometrik mimarisi çok etkileyici. Ben bir de bunları Mısır'daki Giza piramitlerine benzettim orada da 3 büyük piramit ve bir kaale alınmayan piramit var :)

Emir Saltuk Kümbeti, kesme taştan yapılmıştır. Sekizgen gövdeli, yüksek kasnaklı ve üzeri kubbe ile konik karışımı basık bir külahla örtülüdür. İki renkli kesme taştan yapılan kümbetin üçgen alınlıklarında, yuvarlak kemerli, kasnak nişlerinde boğa, yılan, yarasa, kartal gibi hayvan kabartmaları bulunmaktadır. Bu kabartmalar, Orta Asya Türk takvimlerinde yer alan burç figürlerini andırmaktadır. Nişlerden birinin içerisindeki boğa boynuzları arasında insan başı işlemesi dikkat çekmektedir. Emir Saltuk Kümbeti'nin sekiz cephesinin dört yüzünde birer çift pencere yer almaktadır. Kümbetin, kuzey yönünde bulunan giriş kapısının saçakları üzerinde geometrik bezeme ile çiçek ve hayvan figürleri görülmektedir.Kümbetlerin yanında bulunan kare şeklindeki küçük yapının ne olduğu konusunda ise farklı görüşler bulunmaktadır. Bunun da bir kümbet veya mescit olduğu belirtilmektedir. Üç kümbetler, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 1956 yılında onarılmıştır.Üç Kümbetler, Anadolu’da bulunan anıt mezarların en güzel örnekleri arasında yer almaktadır. Üç kümbetten en büyüğünün Emir Saltuk’a ait olduğu ve 12'inci yüzyılın sonlarında yapıldığı sanılmaktadır. Diğer kümbetlerin kime ait oldukları bilinmezken bunlarında 14'üncü yüzyılda inşa edildikleri tahmin edilmektedir.

Tarihe meydan okuyarak ayakta kalmış üç yapıt. Ancak çok bakımsız kalmışlar tanıtım tabelalari bile eskimiş artık. Çevre düzenlemesi ile birlikte bakımdan geçmesi gerekiyor. Çevresindeki diğer yapıtlar buraya göre bakım konusunda daha iyi durumdalar.

Bu kadar güzel ve korunması gereken bir yer ancak bu kadar mahvedilebilirdir. Restorasyon çok kötü, doku ile alakasi olmayan süs havuzları inşa ediliyor. Kümbetlere dair bir inceleme yok içleri çöp ve pislik dolu. Gerçekten çok yazık

Şiir gibi taş konaklar,ilim deryasında taş bir medrese ve mezarlıklar içerisinde üç büyük anıt taş kümbet yapı.. Taş diyorum çünkü burada taşların anlamları paha biçilemez ölçüde.Şiirler taşlardan akıp gelmekte..Renkleri,el işi mimarisi,üzerinde işlenmiş motiflerle anlatılan eski türk takvimi hepsi taşların sırlarında yaşamakta.Sekiz köşe cennetin sekiz kapısını,üzerindeki sekiz pencereden açık olanların yaşamı, kapalı olanların ölümü simgelediği, gizem dolu nice incelikleri yapısında barındıran,tarihi bir yolculuğa çıkacağınız muhteşem bir yer. Dadaşlar diyarının birçok kez depremlerle,Ermeni,Rus zulumleri ile çok yara almasına rağmen bugün dimdik ayakta duran bu yapıları, şehrin bunca acıya rağmen yıkılmayan imanı, inancı,iradesi ile hep var oluşundaki incelikleri görünce duygulanmamak mümkün değil.Allah var oluşunu daim eylesin güzel şehir..Şuan için etrafında genel bir çalışma var bitince çok daha güzel olacaktır ama kumbetlerden hanım birine ait olduğu bilinen kumbet çok büyükçe çatlamış,acilen desteklenmeli.Burada aynı zamanda kendilerince rehberlik yapmaya çalışan öğrenciler var ve bu çocuklar umarım desteklenerek ve eğitim verilerek bu işi profesyonel olarak yapmaya devam ederler.